حسین محی الدین الهی قمشه‌ای فرزند استاد مهدی الهی قمشه‌ای و طیبه تربتی در ۱۴ دی ماه ۱۳۱۸ (۴ ژانویه ۱۹۴۰) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی را به ترتیب در دبستان دانش، دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران تا درجه دکتری به پایان برد و نیز تحصیلات حوزوی و سنتی را نزد پدر و اساتید دیگر دنبال کرد. پدر وی فیلسوف، مجتهد، استاد دانشگاه، شاعر و مترجم برجسته قرآن بود و روان‌ترین ترجمه فارسی قرآن از کارهای او است. مهدیه الهی قمشه‌ای نیز خواهر ایشان بود.

قمشه‌ای پس از پایان تحصیلات دانشگاهی به کار تدریس در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزش عالی در داخل و بعدها خارج کشور پرداخت و در کنار آن به تألیف و ترجمه در زمینه عرفان و ادبیات و زیبایی شناسی مشغول شد. وی در سال ۱۳۵۸ قریب به یک‌سال نیز ریاست کتابخانه ملی ایران را عهده دار بود.

قمشه‌ای دارای همسر و دو فرزند، یک پسر به نام شاهد و یک دختر به نام شادی است. همسرش، پروین زندی، دارای درجه دکتری (.Ph.D) در رشته علوم و صنایع غذایی بوده و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و مؤلف و مترجم کتاب‌ها و مقالات متعدد در زمینه علوم غذایی است.